Tatar'ın bilmeden tattığı at eti ile ilgili neler biliniyor?

Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, Çatalköy Esentepe Belediyesi’nin hafta sonu düzenlediği Alagadi Fest’te at eti tattı.

At eti hangi ülkelerde tüketiliyor, at etinin sağlığa faydaları neler, İslam’ın at etine bakışı, beş parmak yemeğinin tarihçesi ve yemeğin tarifi… İşte KKTC’de tüketimi olmayan ve piyasada satışı yapılmayan at eti ilgili tüm merak edilenler…

BEŞPARMAK ETEĞİNDE "BEŞ PARMAK" ZİYAFETİ

Katıldığı festival açılışında ülkelerin geleneksel lezzetlerinin tanıtıldığı stantları gezen Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, Kazakistan standını da ziyaret etti.

Tatar’a burada görevliler tarafından Kazakistan’ın geleneksel lezzeti olarak tanıtılan, at etinden yapılan “beş parmak” yemeği ikram edildi.

AT ETİ HANGİ ÜLKELERDE TÜKETİLİYOR?

Kazakistan'da at eti; koyun, dana, tavuk ve balık eti ile karşılaştırıldığında en çok tercih edilen et türü olarak öne çıkıyor. At eti, yüksek yaylalarda beslenen atların kesimiyle elde ediliyor.

Kazakistan’ın yanı sıra Kırgızistan ve Moğolistan da at eti yiyen ülkeler arasında yer alırken, at, yüksek besin değerine sahip olduğu için bu ülkelerde, sığır etine göre daha pahalı bir fiyatlardan satılıyor.

Özbekistan’da ise at eti pahalı olduğu için sadece özel konuklara ikram ediliyor.

Türkiye'de at eti kesimi ve satışı yasak.

KKTC’de de at eti yemek kültüründe olmadığı için tüketilmediği gibi, besi hayvanı olarak da yetiştirilmiyor.

KKTC’DE AT ETİ YASAL MI?

Konuyla ilgili Veteriner Dairesi Halk Sağlığı Birimi’nden alınan bilgiye göre, “at eti” ibaresi mevzuatta doğrudan kullanılmıyor ve “Evcil Tırnaklı Hayvan” kategorisinde değerlendiriliyor.

KKTC’ye miktarı fark etmeksizin at eti de dahil olmak üzere herhangi bir gıda maddesinin girmesi izne tabi.

Gerekli ithalat izinleri Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı’nın da bilgisi dahilinde Veteriner Dairesi Halk Sağlığı Birimi’nden alınarak düzenleniyor. Ülkeye at eti getirmek için, ilgili mevzuat olan “Veteriner Hizmetleri Yasası” uyarınca başka bir kurum veya kuruluşun izin vermesi söz konusu değil.

Yakın zamanda at eti getirmek için bir izin verilmediğini ancak geçmişte bu konuda izin verilmiş olabileceğini kaydeden Veteriner Dairesi Halk Sağlığı Birimi yetkilisi, at etini tüketenlerin veya farklı ortamlarda sunanların, bunu nasıl elde ettiklerini bilemeyeceklerini ve farklı şekillerde temin edilme ihtimali olduğunu belirterek, az miktarlarda ülkeye gelirken yanlarında getirmiş olabileceklerini işaret etti.

BEŞ PARMAK YEMEĞİ

Beş parmak yemeği, Kırgız ve Kazak Türklerinin geleneksel lezzeti olarak biliniyor ve genellikle “beşbarmak” olarak ifade ediliyor.

Benzer yemekler Özbekistan'da ve Doğu Türkistan'da “narin”, Karakalpakistan'da “turama” ismiyle biliniyor ve çoğunlukla at etinden, bazen de koyun etinden yapılıyor.

Etin yumuşak olarak servis edilmesi gerektiğinden, hazırlanma süresi oldukça uzun olan beş parmak yemeğinin ana malzemeleri et, hamur ve soğan.

Önce et kısık ateşte saatlerce haşlanıyor. Ardından et suyunda haşlanmış erişte ile soğan ilave edilerek karıştırılıyor.

BEŞ PARMAK YEMEĞİNİN ADININ KÖKENİ

Beş parmak yemeğinin, adıyla ilgili farklı bilgiler bulunuyor. Yaygın olarak bilineni, yemeğin adını çatal, kaşıkla değil elle yenmesinden aldığı yönünde.

Bazı kaynaklarda yemeğin isminin, “geçmişte birçok milletin iyi ve kaliteli eşyaları veya yaptıkları eylemleri 5 puan sistemiyle değerlendirmesinden” geldiği belirtiliyor.

Anlatıya göre, eski zamanlarda Kazak Türkleri ve diğer milletler, düzenledikleri çeşitli uluslararası yarışmalarda yiyecekleri birbirleriyle paylaştıkları panayır düzenliyorlardı. Bayramlardan birinde düzenlenen yemek yarışmasında, yarışma jürileri aşçıların hazırladığı yemekleri çok beğendi ve 5 hakemin tamamı ellerini kaldırıp “5 baş parmak” notu verdi. Böylece bu yemeğin kalitesi parmakla belirtilmiş ve bu şekilde tanımlanmış oldu. Yemek bu sebeple “beş parmak” ismini aldı.

Kazak tarih araştırmacıları, “Kazak halkının çatal-bıçak kültürü olmadığından, beşparmağı elleriyle yedikleri için bu adı aldığı” iddialarının asılsız olduğunu ifade ederek, sözün anlamının ihlâl edildiğini savunuyor.

Yapılan istatistik araştırmalara göre birçok Kazak Türk genci, bu yemeğe beş parmak denmesinin sebebinin elle yenilmesi olduğunu düşünüyor.

AT ETİ SAĞLIKLI MI?

Kırmızı et kategorisine giren at eti, yağ oranı düşük, protein oranı yüksek bir et türü.

Uzmanlara göre, bu özellikleri nedeniyle, kalp sağlığını desteklemeye, kasları güçlendirmeye ve kilo vermeye yardımcı olabilecek besin açısından zengin bir et.

İSLAM’DA AT ETİNİN YERİ

Türkiye Din İşleri Yüksek Kurulu’na göre, Kur’ân ve sünnette at eti yemenin hükmü hakkında açık bir delil bulunmuyor. Bazı mezheplerde tenzihen (helale yakın) mekruh, bazısında mubah iken, mekruh ya da haram olduğu görüşleri de bulunuyor.

Mekruh olduğu görüşünde, o dönemlerde atın gerek askeri gerekse sivil hizmetlerde yoğun bir şekilde kullanılan bir hayvan olmasının etkili olduğu belirtiliyor.

Günümüzde at etinin yenilmesi konusundaki mesafeli tutum özellikle Anadolu coğrafyasında devam ediyor.